هفته پیش پریسا (اسم مستعار) با پیشنهاد دوستش برای درخواست کمک به مطب مراجعه کرده بود. شکایت پریسا اینگونه بود: « چرا من نمی تونم رژیم بگیرم؟».
از پریسا خواستم در مورد مشکل خود بیشتر توضیح دهد. او گفت: من از بچگی تپل بودم و یادمه مادرم هر هفته دست من رو می گرفت از این دکتر به اون دکتر که رژیم بگیرم لاغر بشم. یه چند روز رژیم می گرفتم بعدش ول می کردم. قبل از کنکور که دوره کرونا هم بود من ۳۰ کیلو چاق تر شدم و مادرم بیشتر از قبل هی غر می زد که رژیم بگیرم. از دست مادر خسته شده بودم ، گاهی آرزو می کردم بمیرم راحت شم. یه بار هم به سرم زد داروهای مادر رو با هم بخورم بمیرم اما ترسیدم.
یه روز تصمیم جدی گرفتم که وزنم رو کم کنم شروع کردم به رژیم سفت و سخت و ورزش زیاد ، بالاخره تونستم چهل کیلو تو یک سال لاغر کنم. تا پنج شش ماه با هزار مکافات نگه داشتم ولی کم کم ظرف یکسال وزنم برگشت و چاقتر از قبل شدم. بعدش هر کاری می کنم بیشتر از یکی دو هفته نمیتونم رژیم بگیرم ، بمحض اینکه ناراحت میشم یا هر وقت از سر کار برمی گردم چند برابر غذا می خورم من خیلی بی اراده شدم ، هر کاری تو زندگیم میتونم انجام بدم بجز این وزنم که نمیتونم پایین بیارم.
در مصاحبه روان پزشکی که با پریسا انجام دادم ، او مبتلا به اختلال پرخوری افراطی ، اختلال بیش فعالی نقص توجه ، اختلال اضطراب فراگیر ، اختلال وسواسی فکری عملی ، اختلال افسرده خویی ( دیستایمیا) و اختلال خواب ( بصورت غذا خوردن شبانه) بود. پریسا از کم کاری تخمدان، بیماری تخمدان پلی کیستیک و کم خونی تالاسمی مینور نیز رنج می برد. خانواده مادری و پدری اغلب چاق هستند پریسا گاهی با دوستانش مشروب میخورد و هر روز نصف پاکت سیگار می کشد.
با پریسا مشکل غذا خوردن را مرور کردیم ، در واقع بنظر می رسد بیماریهای متعدد جسمی و روانی ذکر شده غذا خوردن او را تحت تاثیر قرار داده است. در واقع این پریسا نیست که نمی‌تواند رژیم بگیرد ، این رژیم گرفتن است که محکوم به شکست است . در اغلب کسانی این حکایت را می خوانند این مسأله صادق است . اراده و توان انسان در محدود کردن غذا تاثیری ندارد ، بلکه هر چه بیشتر برای غذا نخوردن تلاش می کند آسیب بیشتری به خود، بدن و روان خود وارد می کند.
چه عواملی کاهش وزن در پریسا را غیر ممکن می سازد؟
۱. اختلال پرخوری
اختلال پرخوری با دوره های پرخوری و احساس عدم کنترل و متعاقب آن احساس شرم و گناه زیاد مشخص می شود. تعداد بسیاری از کسانی که اختلال پرخوری دارند ، سابقه طولانی از رژیم گرفتن های متعدد دارند. جنبه های مختلف روانی این اختلال از شرم و احساس گناه تا رفتارهای اجتناب و تنفر از بدن و نگاه سیاه و سفید به غذا موجب می شود رابطه بیمار با غذا روز به روز تیره تر شود.اختلال پرخوری زاییده رژیم های کاهش وزن است و ادامه رژیم گرفتن یکی از علل ادامه اختلال پرخوری است. در واقع تقریبا کاهش وزن با وجود اختلال پرخوری ناممکن است و درمان اختلال پرخوری نیز با وجود رژیم کاهش وزن ناممکن است.
۲. اختلال بیش فعالی-نقص توجه ADHD
پژوهش های متعددی نشان می دهند این اختلال بر ابعاد مختلف رفتار غذا خوردن تاثیر دارد. پرخوری هیجانی، کم خوری هیجانی ، عدم توجه هنگام غذا خوردن، تکانشگری در غذا خوردن مانند تند غذا خوردن و رفتارهای پرخطر خوردن مانند نوشیدن زیاد الکل از جمله این رفتارها هستند.
۳. اختلال اضطراب فراگیر GAD
نتایج پژوهش ها نشان می دهد اضطراب فراگیر با افزایش غذا خوردن احساسی مرتبط است. علایم گوارشی این اختلال مانند درد معده و احساس ضعف گوارشی می تواند موجب بیش مصرف غذا بدون وجود نشانه های سیری و گرسنگی شود. تهوع ناشی از اضطراب زیاد ممکن است موجب کاهش مصرف غذا شود.
۴. اختلال خواب و سندروم غذا خوردن شبانه
مشخص شده است نوعی اختلال خواب با افزایش غذا خوردن در هنگام شب همراه است. معلوم نیست علت اصلی این اختلال چیست، اما افسردگی ، ژنتیک و مصرف داروهای آرامبخش ممکن است در پدیدار شدن آن دخیل باشند.
۵. دیستایمی یا افسرده خویی
دیستایمی به وجود علایم خفیف تا متوسط افسردگی در یک زمان طولانی گفته می شود. پریسا مدت زمان زیادی افسرده بود و این مدت طولانی عادت کرده بود بخشی از خلق و خوی خود را با مصرف غذا بهبود دهد. کاهش انرژی و بی حوصلگی او را از شرکت در فعالیتهای اجتماعی و تحرک بازداشته بوده است.
۶. تخمدان پلی کیستیک
اغلب درمانگران می دانند که این اختلال با مقاومت زیاد بدن به انسولین همراه است کاهش وزن در این بیماران بسیار دشوار و نگهداری وزن کاهش یافته عملا غیر ممکن است.
همانطور که می بینید اراده پریسا نقش بسیار کم رنگی در رفتارهای غذا خوردن دارد. در واقع عوامل متعددی او را مجبور به افزایش وزن کرده است. این عوامل در اختیار و اراده پریسا نیستند.
شاید این بار لازم نباشد از خود بپرسید «چرا من نمیتونم رژیم بگیرم؟»، بلکه باید بپرسید: «آیا رژیم گرفتن، اصلاً راه درستی برای من هست؟»
اگر شما هم بارها تلاش کرده‌اید و شکست خورده‌اید، شاید وقت آن است که به جای جنگیدن با غذا، رابطه‌تان را با آن دوباره بسازید. کمک گرفتن از یک متخصص درمان اختلالات خوردن، اولین قدم واقعی است.
