احساس پری معده در بی اشتهایی عصبی
مریم ( اسم مستعار) در جلسه سوم روان درمانی آنلاین به همراه پدر و مادرش حضور داشت. در جلسات نخست برنامه تعیین شده این بود که مریم به کمک پدر و مادر طبق قانون ۳ ، ۳ وعده و ۳ میان وعده بخورد. از او خواسته بودم برای تعیین نوع و اندازه غذا به متخصص تغذیه مراجعه کند. مریم اکنون با شروع تغذیه مجدد چالش جدیدی داشت: احساس پری معده دارم، چکار کنم؟
تجربه کار با صدها بیمار مبتلا به اختلالات خوردن به من نشان داده است احساس پری یکی از مهمترین چالش های درمان است. احساس پری در اغلب بیماران مبتلا به اختلالات خوردن دیده می‌شود ، هر چند در آنورکسیا نروزا شایع‌تر است. همکار متخصص تغذیه من خانم کریستال نیز در وبسایت Eatingdisorderhope.com به این مسأله اشاره کرده است.
احساس پری برای اغلب بیماران ناخوشایند است گاهی موجب درد فیزیکی می شود و گاهی فرضیه های مختلفی در ذهن بیمار ایجاد می کند. از جمله این فرضیه ها این است: من دارم چاق میشم، من دارم پف می کنم، چربی شکمم داره زیاد میشه. این فرضیه ها و باورهای فکری باعث می شود بیمار مبتلا سعی کند غذای کمتری بخورد. غذا خوردن کمتر و محدود کردن خوراکی ها چیزی است که اختلال خوردن را ادامه می دهد.
من سعی کردم بطور کامل به احساسات و افکار مریم گوش دهم . ما با هم تلاش کردیم علت احساس پری در او را پیدا کنیم. تمرینی برای بعد از جلسه بمدت یک هفته در نظر گرفتیم که توالی و شدت احساس پری را در ساعتهای مختلف روز یادداشت کند تا ببینیم دقیقا چه عواملی ایجاد کننده یا ادامه دهنده احساس پری هستند. همچنین قرار شد مریم مراجعه ای به متخصص گوارش داشته باشد تا مشکلات گوارشی نیز بطور تخصصی بررسی شود.
عوامل ایجاد کننده احساس پری
بیماران علتهای مختلفی برای شکل گیری احساس پری ذکر می کنند ، شایعترین علتهای احساس پری گاستروپارزی یا فلج معده، ضعف عضلات جدار شکم، تغییرات آناتومیک معده پس از غذا خوردن، نفخ، پوشیدن لباسهای تنگ و خوردن غذاهایی است که بیمار آنها را ممنوع می داند.
گاستروپارزی یا فلج معده
گاستروپارزی یک وضعیت برگشت پذیر است که در آن تخلیه معده به روده کند می شود. این مشکل در بی اشتهایی عصبی بواسطه گرسنگی طولانی مدت ، سوءمصرف ملین و مسهل و تحلیل عضلات معده رخ می دهد. وقتی غذا بویژه جامدات از معده دیرتر خارج می شود با فشار روی عضلات معده موجب ایجاد احساس پری و سنگینی می شود. درمان فلج معده ترکیبی از درمان دارویی و اتخاذ برنامه تغذیه ای مناسب است.
ضعف عضلات شکم
بی اشتهایی عصبی و گرسنگی طولانی مدت موجب تحلیل رفتن اکثر بافت های بدن می شود. یکی از بافتهایی که در آنورکسیا نروزا آسیب می بیند، جدار شکم و عضلات آن است. وقتی عضلات شکم تحلیل می رود، فشار افزایش حجم معده موجب برجسته شدن بیشتر شکم می شود. این فشار فیزیکی روی جدار شکم و بعضاً جلو آمدن شکم پس از غذا خوردن اغلب موجب احساس پری می شود.
نفخ
وجود نفخ با تولید گازهای روده در مبتلایان به بی اشتهایی عصبی شایع است. تغییرات باکتریهای گوارشی ، مصرف زیاد غذاهای حاوی فیبر مانند کاهو و کاهش دفع با کند شدن حرکات گوارشی می تواند از علل ایجاد نفخ در این بیماران باشد.
مکانیسم سیری با تغییرات آناتومیک معده
احساس سیری در معده در درجه اول ناشی از کشش معده و ارسال سیگنال های بعدی به مغز است که باعث احساس سیری می‌شود. وقتی غذا وارد معده می‌شود، منبسط می‌شود و گیرنده های کششی را در دیواره معده فعال می‌کند. این گیرنده ها سیگنال‌هایی را از طریق عصب واگ به مغز، به ویژه ساقه مغز و هیپوتالاموس، که در تنظیم اشتها و سیری نقش دارند، می‌فرستند. این کشش بخشی از مکانیسم طبیعی بدن برای تنظیم مصرف غذا است.
لباس تنگ
لباسهای تنگ، به خصوص در ناحیه کمر، می‌توانند با محدود کردن حرکت گاز و غذا در دستگاه گوارش، احساس سیری بعد از غذا خوردن را تشدید کنند. این محدودیت می‌تواند منجر به تجمع گاز شود و باعث ناراحتی، نفخ و حتی درد شود و باعث شود احساس کنید بیشتر از آنچه واقعاً خورده‌اید، غذا خورده‌اید.
احساس پری روانی
احساس پری ممکن است به دلایل جسمی رخ ندهد. گاهی عوامل روانی موجب احساس پری می شود. این عوامل روانی می تواند ترس از چاق شدن و افزایش چربی شکم، اضطراب زیاد بعد از غذا خوردن، احساس گناه از خوردن غذاهایی که ممنوع میدانید یا افکاری باشد که بعد از غذا خوردن به ذهن خطور می کند.
چگونه احساس پری بعد از غذا خوردن را کاهش دهیم؟
در درجه نخست ضروری است توسط پزشک معاینه شوید تا علل احتمالی احساس پری بررسی و درمان مناسب اتخاذ شود. انجام برخی از فعالیت های زیر می تواند به کاهش احساس پری کمک کند.
- اگر به تازگی تغذیه مجدد را شروع کرده اید، بهتر است در هفته نخست از غذاهای مایع و دوره و نیمه جامد بیشتر استفاده کنید.
- از پوشیدن لباسهای تنگ هنگام غذا خوردن خودداری کنید.
- بعد از غذا خوردن از لمس شکم و نگاه کردن به آن خودداری کنید.
- از مصرف غذاهای ایجاد کننده نفخ مانند نوشابه، کلم، لوبیا و غذاهای دیگر طبق نظر متخصص تغذیه خودداری کنید.
- سعی کنید بلافاصله بعد از غذا خوردن از یک روش حواس پرتی استفاده کنید.
- به متخصص گوارش مراجعه کنید تا بررسی و تجویز داروی مناسب انجام شود.
سخن پایانی
احساس پری در اختلالات خوردن شایع است. علل مختلف جسمی و روانی مسؤول احساس پری هستند. شناسایی زود هنگام و اتخاذ پلن درمانی ضروری است. اگر شما از احساس پری رنج می برید، بدانید تنها نیستید. من کاملا امیدوارم به شما کمک کنم از احساس پری رها شوید. در صورتیکه تاکنون برای درمان اختلال خوردن اقدام نکرده اید، می توانید از همین امروز شروع کنید. هر لحظه زودتر می تواند شما را زودتر به زندگی طبیعی بازگرداند.
