اختلالات خوردن در ایرانیان مهاجر
مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور در دهه های اخیر، به و یژه به دلایل سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی، افزایش یافته است. براساس گزارش سازمان بین المللی مهاجرت (IOM، ۲۰۲۳)، بیش از ۴٫۵ میلیون ایرانی در خارج از ایران زندگی می کنند که بیشترین تمرکز آنها در آمریکای شمالی، اروپا، و استرالیا است.
اگرچه مهاجرت فرصت های جدیدی ایجاد میکند، اما استرس ناشی از تغییر محیط فرهنگی، اقتصادی، و اجتماعی، تأثیرات عمیقی بر سلامت روان و جسم مهاجران می گذارد. یکی از این تأثیرات، افزایش نرخ اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی (آنورکسیا نروزا)، پرخوری عصبی (بولیمیا نروزا)، و اختلال پرخوری (Binge Eating Disorder) است.
مطالعه ای توسط «رحمانی و همکاران» (۲۰۲۱) نشان می دهد که ۱۸٪ از زنان ایرانی مهاجر در اروپا و آمریکای شمالی علائم اختلالات خوردن را تجربه می کنند، رقمی که نسبت به جمعیت عمومی ایران (۱۰٪) و میانگین جهانی (۱۴٪) بالاتر است. این مقاله به بررسی عوامل فرهنگی، روانی، و اجتماعی مؤثر بر اختلالات خوردن در ایرانیان مهاجر، پیامدهای آن، و راهکارهای پیشگیری و درمان میپردازد.
عوامل موثر بر بروز اختلالات خوردن در ایرانیان مهاجر
عوامل فرهنگی و هویتی
1-تنش بین فرهنگ ایرانی و ارزشهای غربی
فرهنگ ایرانی با تأکید بر غذا به عنوان نماد مهمانی، خانواده، و عشق، در تقابل با جوامع غربی قرار می گیرد که در آنها غذا اغلب با مفاهیمی مانند کالری، کاهش وزن، و استاندارد های زیباییِ لاغر محور گره خورده است. این تناقض، به ویژه برای نسل دوم مهاجران، منجر به تعارض هویتی می شود.
پژوهش «نادری و اسماعیلی» (۲۰۱۹) توضیح میدهد که جوانان ایرانی در کانادا اغلب بین پذیرش غذاهای سنتی (مانند چلوکباب) و فشار برای تطابق با رژیم های غذایی غربی (مانند گیاهخواری یا رژیمهای کم کربوهیدرات) گیر می کنند.
2- استانداردهای زیبایی و جنسیت
بطور سنتی در فرهنگ ایرانی، بدن زنانه اغلب با مفاهیمی مانند «حجاب» و «عفت» مرتبط بوده است، اما در جوامع غربی، بدن به عنوان نمادی از موفقیت فردی و جذابیت جنسی بازتعریف می شود. این تغییر پارادایم، به ویژه برای زنان، اضطراب شدیدی درباره تصویر بدن ایجاد می کند.
براساس مطالعه «فتحی و همکاران» (۲۰۲۰)، ۳۲٪ از زنان ایرانی مهاجر در آلمان اعتراف کرده اند که برای کاهش وزن از روشهای خطرناک مانند فستینگ افراطی یا مصرف قرصهای لاغری استفاده می کنند.
3-نقش خانواده و فشارهای اجتماعی
خانواده های ایرانی اغلب بر اهمیت غذا خوردن به عنوان نشانه ای از سلامت و پذیرش اجتماعی تأکید می کنند. با این حال، در محیط جدید، والدین ممکن است ناخواسته با انتقاد از ظاهر فرزندان (مانند جمله های مثل «چاق شده ای!») به تشدید اختلالات خوردن دامن بزنند.
پژوهشی در کالیفرنیا (محمدی و همکاران، ۲۰۲۲) نشان می دهد که ۴۰٪ از نوجوانان ایرانی-آمریکایی مورد مطالعه، فشار مستقیم خانواده برای لاغر شدن را عامل اصلی نارضایتی از بدن خود می دانند.
عوامل روانی و اقتصادی
4-استرس مهاجرت و مکانیسم های مقابله ای ناسالم
مهاجرت فرایندی همراه با از دست دادن شبکه های حمایتی، زبان، و هویت است. بسیاری از ایرانیان مهاجر برای مقابله با احساس تنهایی یا افسردگی، به پرخوری یا محدودیت های غذایی افراطی روی می آورند.
مطالعه «خانلری و همکاران» (۲۰۲۱) بر روی پناهندگان ایرانی در ترکیه نشان می دهد که ۲۵٪ از شرکت کنندگان از پرخوری عصبی به عنوان راهی برای تخلیه استرس ناشی از عدم قطعیت اقامت استفاده می کنند.
5-ناامنی اقتصادی و دسترسی به غذا
گرچه بسیاری از ایرانیان مهاجر تحصیلات عالی دارند، اما ناامنی شغلی و کاهش درآمد، دسترسی به غذاهای سالم را محدود می کند. در آمریکا، براساس داده های وزارت کشاورزی (USDA، ۲۰۲۲)، ۳۰٪ از خانواده های ایرانی-آمریکایی در مناطق کم درآمد، به غذاهای فرآوری شده ارزان قیمت وابسته اند که با افزایش خطر چاقی و اختلالات خوردن مرتبط است.
6-تروماهای پیش از مهاجرت
تجربه تبعیض، جنگ و تنش های سیاسی می تواند به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و رفتارهای غذایی ناسالم منجر شود. پژوهش «شریعتی و همکاران» (۲۰۲۰) بر روی بازماندگان تروما در ایران نشان می دهد که ۳۵٪ از این افراد پس از مهاجرت، اختلال پرخوری را گزارش داده اند.
پیامدها و چالشهای درمانی اختلالات خوردن در ایرانیان مهاجر
عوارض جسمانی و روان
اختلالات خوردن در ایرانیان مهاجر اغلب با عوارضی مانند سوء تغذیه، پوکی استخوان، و اختلالات گوارشی همراه است. از سوی دیگر، احساس شرم و ترس از انگ اجتماعی، باعث پنهانکاری بیماران می شود. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO، ۲۰۲۳)، تنها ۱۵٪ از مبتلایان ایرانی در اروپا به مراکز درمانی مراجعه می کنند.
موانع زبانی و فرهنگی در درمان
برای ایرانیان مهاجر کمبود روانشناسان و متخصصان تغذیه آشنا با فرهنگ ایرانی، یکی از چالشهای اصلی است. برای مثال، مفاهیمی مانند «حیا» یا «آبرو» ممکن است مانع از بحث صریح بیماران درباره وزن یا رژیم غذایی شود.
کلینیکهای چندفرهنگی در تورنتو (کریمی و همکاران، ۲۰۲۲) با استخدام مترجمان فارسی زبان و استفاده از متون فرهنگی (مانند اشعار سعدی درباره اعتدال)، موفقیت بیشتری در جلب اعتماد بیماران داشته اند.
و اختلالات همزمان
اختلالات خوردن اغلب با افسردگی، اضطراب، یا سوء مصرف الکل همراه است. داده های اداره سوءمصرف مواد و خدمات سلامت روانی آمریکا (SAMHSA، ۲۰۲۳) نشان می دهد که ۲۲٪ از ایرانیان مهاجر مبتلا به پرخوری عصبی، همزمان از داروهای آرامبخش غیرقانونی استفاده میکنند.
راهکارهای پیشگیری و درمان
برنامه های آگاهی بخشی در جامعه
آموزش خانواده ها درباره پیامدهای انتقاد از ظاهر جسمانی و تشویق به گفتگوی باز درباره تصویر بدن، گام اولیه است. سازمانهای مردم نهاد مانند «انجمن سلامت روان ایرانیان در اروپا» (IPMHA، ۲۰۲۲) با برگزاری کارگاههای آنلاین به زبان فارسی، تابوی اختلالات خوردن را می شکنند.
درمانهای فرهنگی-محور
رویکردهای تلفیقی مانند «خاطره درمانی غذایی» (Food Memory Therapy) که در آن بیماران با پخت غذاهای سنتی ایرانی به بازسازی رابطه سالم با غذا تشویق می شوند، در کالیفرنیا در ایرانیان مهاجر نتایج امیدوارکننده ای داشته است (غفاری و همکاران، ۲۰۲۱).
حمایتهای دولتی و بیمه ای
نیاز به گسترش پوشش بیمه ای برای جلسات رواندرمانی و مشاوره تغذیه ایرانیان مهاجر به زبان مادری وجود دارد. در کانادا، برنامه «سلامت مهاجران» (MHP، ۲۰۲۳) هزینه های درمان اختلالات خوردن را برای پناهندگان تا ۸۰٪ کاهش داده است.
سخن پایانی
اختلالات خوردن در بین ایرانیان مهاجر پدیده ای چند وجهی است که ریشه در تعارضات فرهنگی، استرس مهاجرت، و آسیب های پیشین دارد. برای مقابله با این بحران، نیاز به همکاری بین نهادهای سلامت عمومی، رهبران جامعه ایرانی، و دولتهای میزبان جهت توسعه برنامه های فرهنگی-محور است. پژوهشهای آینده باید به بررسی تفاوتهای جنسیتی (مانند تأثیر فشارهای اجتماعی بر مردان) و نقش نسلهای مختلف مهاجرت بپردازند.
من این موهبت را داشته ام که به ده ها نفر از ایرانیان مهاجر کمک کنم تا از اختلالات خوردن رها شوند و کاملا امیدوارم به شما نیز کمک کنم. جهت رزرو جلسات روان درمانی اختلالات خوردن برای ایرانیان خارج از کشور می توانید به واتساپ بالای صفحه پیام ارسال نمایید.
منابع:
- Rahmanpour, M. et al. (2021). *Eating Disorders Among Iranian Immigrants in Western Countries*. Journal of Immigrant and Minority Health.
- Naderi, S. & Esmaeili, A. (2019). *Cultural Conflicts and Dietary Choices in Iranian-Canadian Youth*. Cultural Diversity and Mental Health.
- Fathi, L. et al. (2020). *Body Image Anxiety Among Iranian Women in Germany*. Journal of Cross-Cultural Psychology.
- Mohammadi, R. et al. (2022). *Family Pressures and Eating Disorders in Iranian-American Adolescents*. Journal of Adolescent Health.
- WHO. (2023). *Global Report on Eating Disorders: Treatment Gaps*.
- SAMHSA. (2023). *Substance Abuse and Comorbidity in Middle Eastern Immigrants*.
- Ghaffari, N. et al. (2021). *Food Memory Therapy: A Culturally Sensitive Approach for Iranians*. Journal of Clinical Nutrition.
