حفظ وزن ایده آل پس از کاهش وزن ممکن است چالش برانگیز باشد زیرا سلول های چربی ما حافظه دارند.
نکات کلیدی
- چاقی یک نگرانی رو به رشد در سراسر جهان است که با مشکلات متعدد سلامتی همراه است
- نگهداری وزن ایده‌آل پس از کاهش وزن امری دشوار است؛ به طور متوسط، 80% از وزن از دست‌رفته در طول 5 سال مجدداً باز می‌گردد.
- یکی از دلایلی که ممکن است کاهش وزن پایدار سخت باشد این است که سلول‌های چربی حافظه دارند.
- سلول‌های چربی نوعی حافظه از چاقی دارند که حتی پس از لاغری باقی می‌ماند.
مقدمه
چاقی در سطح جهان به وضعیت بحرانی رسیده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، در سال 2022، 2.5 میلیارد بزرگسال دچار اضافه‌وزن و 890 میلیون نفر دچار چاقی بودند. این آمار نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از بزرگسالان در جهان (43%) دچار اضافه‌وزن هستند و 16% ممکن است چاق باشند. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2025، بیش از 1.5 میلیارد بزرگسال درگیر چاقی خواهند بود.
این موضوع در کودکان نیز به شدت نگران‌کننده است، به طوری که بیش از 390 میلیون کودک و نوجوان (سنین 5 تا 19 سال) در سال 2022، اضافه وزن داشتند که از این تعداد 160 میلیون نفر چاق بودند. همچنین، 37 میلیون کودک زیر 5 سال دچار اضافه‌وزن بودند. این ارقام نشان می‌دهد که تقریباً از هر 5 کودک یک نفر در حال حاضر دچار اضافه‌وزن یا چاقی است که نسبت به دهه‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته است. علاوه بر این، نرخ چاقی در سراسر جهان به سرعت در حال افزایش است. چاقی در بزرگسالان از سال 1990 بیش از دو برابر و چاقی در نوجوانان چهار برابر شده است.
چاقی با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی و حتی برخی از انواع سرطان‌ها همراه است. همچنین می‌تواند بر سلامت استخوان‌ها، تولیدمثل و کیفیت زندگی تأثیر منفی بگذارد و باعث اختلالات خواب و کاهش تحرک شود.
آیا روش‌های کاهش وزن موفق هستند؟
نرخ موفقیت روش‌های کاهش وزن به طور قابل توجهی با یکدیگر متفاوت است، متأسفانه بسیاری از افراد در حفظ وزن کاهش یافته خود با مشکل مواجه می‌شوند. تغییر سبک زندگی، ازجمله رژیم غذایی سالم و ورزش، معمولاً توصیه می‌شود با این وجود، حتی با موفقیت در کاهش وزن اولیه، حفظ این کاهش وزن در بلندمدت چالش‌برانگیز است. بررسی 29 پژوهش نشان داده که پس از 5 سال، بیش از 80 درصد از وزن کاهش‌یافته دوباره بازمی‌گردد.
روش درمانی نوینی که به تازگی محبوبیت زیادی پیدا کرده است، استفاده از آگونیست‌های گیرنده GLP-1 است. این داروها اثر پپتید مشابه گلوکاگون-1 را شبیه‌سازی می‌کنند. این هورمون نقش مهمی در کنترل اشتها و تنظیم قند خون و ترشح انسولین ایفا می‌کند. داروهایی مانند سیموگلوتاید (ویگووی/اوزمپیک) و تیرزپاتاید (مونجارو) که در ابتدا برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می‌شدند، اکنون به عنوان داروهای کاهش وزن نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مطالعات بالینی نشان داده‌‌است که آگونیست‌های GLP-1 می‌توانند به کاهش وزن چشمگیری منجر شوند. سمگلوتید (Semaglutide) به طور متوسط باعث کاهش ۱۵ درصد وزن بدن می‌شود و تیرازپاتید (Tirzepatide) ی‌تواند در دوره 68 هفته‌ای، همراه با تغییرات موثر در سبک زندگی، به کاهش وزن تا 22.5 درصد برسد.. با این حال، استفاده مداوم از آگونیست‌های GLP-1 برای حفظ این کاهش وزن ضروری است. زمانی که مصرف این داروها قطع شود، افراد اغلب بیشتر وزن از دست رفته خود را در عرض ۱۲ ماه مجدداً به دست می‌آورند. علاوه بر این، این داروها می‌توانند عوارض جانبی قابل توجهی همچون تهوع، استفراغ و اسهال به همراه داشته باشند.
چرا حفظ کاهش وزن پایدار تا این حد چالش‌برانگیز است؟
مطالعات بلندمدت نشان می‌دهند که حفظ کاهش وزن کار ساده‌ای نیست.. پژوهشی منتشرشده در American Journal of Clinical Nutrition نشان داد که تنها حدود 20 درصد از افراد در جمعیت عمومی وزن کم شده خود را به طور پایدار حفظ کنند به عبارت دیگر، اکثریت افراد پس از کاهش وزن، مجدداً به وزن قبلی خود بازمی‌گردند. اما چرا حفظ کاهش وزن تا این حد دشوار است؟ یکی از دلایل احتمالی این است که سلول‌های چربی نوعی حافظه دارند و به یاد می‌آورند که چاق بودن چگونه است این امر می‌تواند به توضیح “اثر یویو” کمک کند؛ پدیده‌ای که در آن وزن کاهش می‌یابد و سپس به طور مکرر افزایش می‌یابد.
محققان سوئیسی کشف کردند که چاقی تغییراتی در سلول‌های چربی ایجاد می‌کند که حتی پس از کاهش وزن نیز باقی می‌ماند. این تغییرات باعث می‌شود سلول‌های چربی وضعیت قبلی چاقی خود را به یاد داشته باشند. این کشف پس از مطالعه دو گروه از افراد به دست آمد: گروهی که هرگز تجربه چاقی نداشتند و گروه دیگر که به شدت درگیر چاقی بودند. سلول‌های چربی گرفته‌شده از هر دو گروه نشان داد که برخی از این سلول‌ها حتی پس از جراحی کاهش وزن همچنان بافت‌های فیبروز مانند (اسکار) تولید کرده و التهاب ایجاد می‌کنند.
در یک آزمایش دیگر، همان محققان موش‌های چاق را مورد پژوهش قرار دادند. آنها ابتدا موش‌های چاق را تحت رژیم کاهش وزن قرار دادند. پس از کاهش وزن موش‌های چاق، به مدت یک ماه به آنها رژیم غذایی پرچرب داده شد. همین رژیم غذایی پرچرب به موش‌هایی که هرگز چاق نبوده‌اند هم داده شد. فکر می‌کنید چه اتفاقی افتاد؟
موش‌هایی که قبلا چاق بودند به طور متوسط ۱۴ گرم وزن اضافه کردند، در حالی که موش‌هایی که هیچ‌گاه چاق نبوده‌اند به طور میانگین تنها ۵ گرم وزن اضافه کردند. همچنین، وقتی سلول‌های چربی موش‌های چاق قبلی در آزمایشگاه رشد داده شد، این سلول‌ها شکر و چربی بیشتری نسبت به سلول‌های موش‌هایی که هرگز چاق نبوده‌اند جذب کردند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که سلول‌های چربی می‌تواند حالت چاقی قبلی خود را به یاد بیاورند. به این نوع حافظه، حافظه اپی‌ژنتیک چاقی (حافظه‌ای که به دلیل تغییرات اپی‌ژنتیک باعث چاقی می‌شود) گفته می‌شود.
پیامدهای آینده
مطالعات کاهش وزن که حافظه سلول‌های چربی را بررسی می‌کنند نشان می‌دهند پیشگیری از چاقی بسیار مهم‌تر از تلاش برای کاهش وزن پس از چاق شدن است. این موضوع اهمیت تغذیه سالم، به‌ویژه برای کودکان را برجسته می‌کند، زیرا آنها به طور فزاینده‌ای در معرض خطر اضافه‌وزن هستند.
خبر خوب این است که آگاهی از اهمیت تغذیه سالم و سبک زندگی فعال در حال افزایش است، اما همچنان ضروری است اما همچنان مهم است که خودمان در مورد تغذیه اطلاعات کسب کنیم و تنها به توصیه‌های پزشکان در مورد رژیم غذایی اکتفا نکنیم، زیرا بسیاری از پزشکان در دوران تحصیل آموزش‌های بسیار کمی در این زمینه دریافت کرده‌اند.
شاید تحقیقات آتی روش‌هایی برای تغییر حافظه چاقی پیدا کنند. این امر می‌تواند به سلول‌های چربی کمک کند تا حالت چاقی قبلی خود را فراموش کرده و به جای آن بیاموزند که چگونه وزن سالمی حفظ کنند با این حال، تا زمانی که به این فناوری دست پیدا کنیم، چاقی همچنان یکی از بزرگترین چالش‌ها در حوزه سلامت و بهداشت خواهد بود.
منابع مفید دیگر:
